Net Zero เริ่มที่เรา: วิศวกรปรับอากาศต้องออกแบบให้เป็นผู้นำ

โดย จักรพันธ์ ภวังคะรัตน์

อดีตนายกสมาคมวิศวกรรมปรับอากาศแห่งประเทศไทย และอดีต President ASHRAE Thailand Chapter

Head of Property and Asset Management, JLL Thailand

23 March 2025

1. บทนำ: ทำไมระบบปรับอากาศต้องรองรับ Net Zero Carbon?

ในยุคที่การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศเป็นประเด็นสำคัญของโลก อุตสาหกรรมอาคารต้องเร่งปรับตัวเพื่อลดการปล่อย Operational Carbon ซึ่งมาจากการใช้พลังงานของอาคารตลอดอายุการใช้งาน โดยเฉพาะระบบปรับอากาศ (HVAC) ที่เป็น ระบบที่ใช้พลังงานมากที่สุด ในอาคาร คิดเป็น 40-60% ของพลังงานทั้งหมด

การออกแบบ HVAC ต้องไม่ใช่แค่เหมาะสมกับปัจจุบัน แต่ต้อง มีความยืดหยุ่น รองรับ Net Zero Roadmap ของอนาคต วิศวกรปรับอากาศจึงต้องเลือกใช้ระบบที่ดีที่สุดในปัจจุบัน พร้อมวางรากฐานสำหรับอนาคตที่การใช้พลังงานต่ำสุดและปล่อยคาร์บอนเป็นศูนย์

2. หลักการออกแบบ HVAC ที่รองรับ Net Zero

2.1 เลือกใช้ระบบที่มีประสิทธิภาพสูงสุด

• ใช้ Chiller, AHU, FCU, เครื่องสูบน้ำ และพัดลม ที่มีประสิทธิภาพสูงสุดที่เทคโนโลยีปัจจุบันทำได้

• เน้น Part-load Efficiency สูงสุด เพราะระบบ HVAC ทำงานภายใต้ Partial Load เป็นส่วนใหญ่

• ลดการสูญเสียพลังงานในระบบ เช่น ท่อลมรั่วต่ำ, ฉนวนกันความร้อนของท่อน้ำเย็นและท่อลมที่มีคุณภาพสูง

2.2 ระบบควบคุมอัจฉริยะ (Smart Controls & AI Optimization)

• ติดตั้ง Sensor วัดอุณหภูมิ, ความชื้น, CO₂, และพลังงาน เพื่อวิเคราะห์การทำงานของระบบ

• ใช้ ระบบควบคุมอัตโนมัติ (BMS) ที่มี AI ช่วยสั่งการและปรับการทำงานของระบบให้เหมาะสมที่สุด

• ระบบ Fault Detection & Diagnostics (FDD) เพื่อตรวจจับปัญหาและแก้ไขก่อนที่ประสิทธิภาพจะลดลง

2.3 ลด Operational Carbon และรองรับพลังงานสะอาด

• ใช้พลังงานหมุนเวียน เช่น Solar PV ควบคู่กับระบบ HVAC

• ระบบ District Cooling & Heat Recovery ช่วยลดการใช้พลังงาน

3. Maintainability: ออกแบบให้ระบบมีประสิทธิภาพสูงระยะยาว

ระบบที่ออกแบบมาดีแต่ไม่มีการบำรุงรักษาที่เหมาะสม ประสิทธิภาพจะลดลงอย่างรวดเร็ว การออกแบบให้มี Maintainability สูงสุด จึงเป็นสิ่งสำคัญ

3.1 ออกแบบให้บำรุงรักษาง่ายและสะดวก

✅ จัดวาง Chiller, AHU, Cooling Tower และเครื่องสูบน้ำ ให้มีพื้นที่เพียงพอสำหรับการบำรุงรักษา

✅ เลือกอุปกรณ์ที่ ถอดประกอบและซ่อมบำรุงง่าย

✅ ติดตั้ง Access Panel และ Drainage System ในจุดที่จำเป็น

3.2 ระบบมอนิเตอร์และแจ้งเตือนอัจฉริยะ

✅ ใช้ IoT และ AI-Based Predictive Maintenance เพื่อลด Downtime

✅ ระบบแจ้งเตือนอัตโนมัติเมื่อ มีความผิดปกติในระบบ

✅ เชื่อมต่อข้อมูลกับ Sustainability Dashboard เพื่อติดตามผลการทำงานแบบเรียลไทม์

4. Sustainability Dashboard: ติดตามผลจริง เทียบกับ Net Zero Roadmap

4.1 ทำไมต้องมี Sustainability Dashboard?

อาคาร Net Zero ไม่สามารถอาศัยแค่การออกแบบที่ดีได้ ต้องมีการติดตามผลการทำงานจริง ว่าระบบ HVAC ใช้พลังงานและปล่อยคาร์บอน สอดคล้องกับเป้าหมายที่ตั้งไว้หรือไม่

4.2 ฟังก์ชันสำคัญของ Sustainability Dashboard

✅ แสดง Real-time Data ของพลังงานที่ใช้และคาร์บอนที่ปล่อยออกมา

✅ วิเคราะห์ Energy Performance เทียบกับ Design Benchmark

✅ ระบบแจ้งเตือนเมื่อการใช้พลังงาน เกินกว่าค่ามาตรฐานที่ตั้งไว้

✅ เชื่อมโยงกับ AI เพื่อ เสนอแนะแนวทางปรับปรุงประสิทธิภาพอัตโนมัติ

5. การปรับแต่งระบบและ Commissioning: กุญแจสู่ประสิทธิภาพสูงสุด

5.1 Commissioning คืออะไร?

เป็นกระบวนการตรวจสอบให้มั่นใจว่า ระบบ HVAC ทำงานได้ตามแบบและมีประสิทธิภาพสูงสุด

5.2 ขั้นตอนสำคัญของการทำ Commissioning

✅ Pre-Design Phase: กำหนดเป้าหมายด้านพลังงานและ Net Zero Carbon

✅ Construction Phase: ตรวจสอบการติดตั้งให้ตรงกับแบบ, ทดสอบ Air Balancing และ Water Balancing

✅ Functional Testing: ตรวจสอบการทำงานของ Chiller, AHU, ระบบควบคุมอัตโนมัติ

✅ Performance Optimization: ปรับค่า Setpoint, ใช้ AI วิเคราะห์ข้อมูลและปรับปรุงระบบ

✅ Post-Occupancy & Monitoring: ใช้ Sustainability Dashboard ติดตามและปรับปรุงระบบ HVAC อย่างต่อเนื่อง

6. วิศวกรปรับอากาศต้องเป็นผู้นำการเปลี่ยนแปลง

6.1 HVAC: ระบบที่ใช้พลังงานมากที่สุดในอาคาร

ระบบปรับอากาศคิดเป็น 40-60% ของการใช้พลังงานอาคาร และปล่อย Operational Carbon มากที่สุด วิศวกรปรับอากาศจึงต้องเป็น ผู้นำ ในการออกแบบให้ HVAC รองรับ Net Zero Carbon

6.2 บทบาทของวิศวกรปรับอากาศ

✅ ออกแบบระบบให้มีประสิทธิภาพสูงสุด และใช้พลังงานต่ำสุด

✅ ผลักดันให้เจ้าของอาคารเห็นความสำคัญของ Net Zero Carbon

✅ ใช้เทคโนโลยีที่ดีที่สุด เช่น AI, IoT, Automation

✅ วางแผนการบำรุงรักษาและติดตามผล ผ่าน Sustainability Dashboard

6.3 คำถามที่วิศวกรปรับอากาศทุกคนต้องถามตัวเอง

• ระบบที่ออกแบบวันนี้ รองรับ Net Zero Roadmap ได้หรือไม่?

• เราได้ใช้เทคโนโลยีที่ดีที่สุดที่มีอยู่หรือยัง?

• เราได้ออกแบบให้มี Maintainability สูงสุดหรือยัง?

• เราได้ติดตั้ง Sustainability Dashboard เพื่อติดตามผลการทำงานจริงหรือไม่?

หากคำตอบยังไม่ชัดเจน แสดงว่า เรายังมีสิ่งที่ต้องปรับปรุง

"เราคือวิศวกรปรับอากาศ และเราคือผู้นำในการสร้างอนาคต Net Zero"

Acknowledgement:

"This article was generated with the assistance of ChatGPT, an AI language model by OpenAI, and subsequently reviewed and edited by the author."