วิศวกรอาคารต้องรู้ EP.6: ระบบความปลอดภัยอัคคีภัย – ไม่ใช่แค่ดับไฟ แต่ต้องช่วยชีวิตได้จริง

จักรพันธ์ ภวังคะรัตน์

Head of Property and Asset Management, JLL Thailand

เลขาธิการ สมาคมบริหารทรัพย์สินแห่งประเทศไทย

20 April 2025

จากซีรีส์: วิศวกรอาคารต้องรู้

ระบบอัคคีภัยในอาคารไม่ใช่แค่ “มีไว้ผ่านตรวจ”แต่คือระบบช่วยชีวิต ที่ต้องพร้อมทำงานตลอด 24 ชั่วโมงเพราะ “ไฟไหม้ไม่เคยมีวันหยุด”และ “วิศวกรอาคาร” คือผู้อยู่เบื้องหลังความปลอดภัยในนาทีวิกฤต

1. ระบบตรวจจับและแจ้งเหตุเพลิงไหม้ (Fire Alarm System)

• Smoke / Heat Detector ตรวจจับควันหรือความร้อน

• Manual Pull Station จุดกดแจ้งเหตุด้วยมือ

• Alarm Bell / Beacon Light ส่งสัญญาณเตือน

• Fire Alarm Control Panel ควบคุมและแสดงสถานะระบบทั้งหมด

• ต้องเชื่อมต่อกับ Control Room และระบบ BMS

วิศวกรต้องตรวจสอบ:

• Fault Alarm มีหรือไม่

• ทดสอบสัญญาณเสียง/ไฟเป็นรายเดือน

• เช็กแบตเตอรี่สำรองให้พร้อมใช้งานเสมอ

2. ระบบดับเพลิงด้วยน้ำ (Water-Based Fire Protection Systems)

2.1 Sprinkler System

• หัวฉีดน้ำทำงานอัตโนมัติเมื่ออุณหภูมิสูงถึงจุดกำหนด

• ทำงานเฉพาะหัวที่เจอความร้อน

• ต่อกับระบบ Fire Pump และถังเก็บน้ำ

2.2 Manual Hose Reel / Hydrant

• สำหรับเจ้าหน้าที่หรือผู้มีทักษะ

• ต้องมีความดันใช้งานเพียงพอ

• ต้องติดป้ายคำแนะนำใช้งาน

2.3 Standpipe System

• ท่อหลักจ่ายน้ำทั่วอาคาร ให้เจ้าหน้าที่ต่อสายดับเพลิงได้

• ใช้ร่วมกับรถดับเพลิง

2.4 Fire Pump System

• ประกอบด้วย Jockey Pump, Electric Main Pump, Diesel Pump

• ทำงานอัตโนมัติเมื่อแรงดันลด

• ต้องมีไฟสำรองแยกจากระบบหลัก

วิศวกรต้องตรวจสอบ:

• ทดสอบปั๊มน้ำทุกสัปดาห์

• เช็กแรงดัน, สถานะ Battery, น้ำมันดีเซล

• ตรวจสอบหัวฉีด / Valve / Flow Switch ทุกเดือน

• บันทึกลง Log Book อย่างครบถ้วน

3. ระบบดับเพลิงเฉพาะที่ (Special Fire Suppression)

• เช่น FM-200, CO₂, Chemical

• ใช้ในห้อง Server, ห้อง MDB, ห้องครัว

• ต้องมีระบบตรวจจับควบคุมและระบบระบายอากาศหลังฉีด

สิ่งที่วิศวกรต้องตรวจสอบ:

• ตรวจวัดแรงดันถัง

• เช็กการทำงานของ Control Panel

• ทดสอบระบบตามรอบมาตรฐานของผู้ผลิต

4. ระบบควบคุมควัน (Smoke Control Systems)

4.1 Pressurised Staircase

• รักษาแรงดันบันไดหนีไฟไม่ให้ควันเข้ามา

• ใช้พัดลมแรงดันสร้างค่า ~50–60 Pa

• เชื่อมต่อ Fire Alarm ทำงานอัตโนมัติ

4.2 Pressurised Fireman Lift Lobby

• แรงดัน ~50-60 Pa ป้องกันควันในโถงหน้าลิฟต์ดับเพลิง

• ใช้พัดลมแยกต่างหาก พร้อมไฟสำรอง

4.3 Smoke Exhaust System

• พัดลมดูดควันออกจากพื้นที่ต้นเพลิง

• เชื่อมกับ Duct / Smoke Damper / Smoke Detector

• มี Manual Override ให้เจ้าหน้าที่ควบคุม

วิศวกรต้องตรวจสอบ:

• วัดแรงดันจริงด้วย Pressure Gauge

• ทดสอบการทำงานของพัดลมและสัญญาณ

• เช็กจุดรั่วในระบบท่อ / Duct / Damper

5. ข้อกฎหมายและมาตรฐานที่เกี่ยวข้อง

กฎกระทรวงควบคุมอาคาร ฉบับที่ 33 (พ.ศ. 2535)

• อาคารสูงต้องมี Fire Alarm, Fire Pump, Sprinkler, Fireman Lift

• ต้องมีระบบ Pressurised Stair / Fireman Lift Lobby

• ต้องมีทางหนีไฟ แสงสว่างฉุกเฉิน และระบบไฟสำรอง

กฎกระทรวงความปลอดภัย พ.ศ. 2554 / 2564

• ระบบอัคคีภัยในสถานประกอบการต้องตรวจสอบและบำรุงรักษา

• ระบบพิเศษ เช่น FM-200 ต้องทดสอบโดยผู้เชี่ยวชาญ

• ต้องมีแผนฝึกซ้อมอพยพและบันทึกผลทุกปี

บทบาทของวิศวกรอาคาร

• วางแผน PM ครอบคลุมทุกระบบ

• ตรวจสอบอุปกรณ์ สื่อสารกับผู้เช่า และบริหารทีมช่าง

• จัดเก็บเอกสาร ตรวจสอบประวัติการทดสอบและบำรุงรักษา

• ทำงานร่วมกับ BMS และ Fire Panel อย่างมีประสิทธิภาพ

• เตรียมแผนหนีไฟร่วมกับผู้เช่า และจัดการซ้อมอพยพ

สรุปท้ายบท

ระบบอัคคีภัยไม่ใช่แค่ให้ “มี” แต่ต้อง “พร้อมทำงานได้จริง”และต้องไม่ลืมว่า “ควัน” มาถึงก่อน “ไฟ”ใครที่ทำให้ระบบพร้อม 100% อยู่เสมอ ก็คือ “วิศวกรอาคาร” ที่ไม่เคยประมาท

EP.7: ระบบ BAS และ Smart Building – เมื่ออาคารคิดเองได้ วิศวกรต้องรู้ทันระบบอัจฉริยะรอติดตามได้ที่ www.jack-journal.com และเพจ Jack Journal มีเรื่องมาเล่า