🌿 CPTED ในอาคารสำนักงาน: การออกแบบสภาพแวดล้อมเพื่อความปลอดภัย

จักรพันธ์ ภวังคะรัตน์

Head of Property Management, JLL Thailand

เลขาธิการ สมาคมบริหารทรัพย์สินแห่งประเทศไทย

27 September 2025

บทนำ: ทำไม CPTED ถึงสำคัญกับอาคารสำนักงาน

อาคารสำนักงานยุคใหม่แข่งขันกันด้วย ทำเล, คุณภาพการก่อสร้าง, เทคโนโลยี, และความยั่งยืน แต่มีอีกหนึ่งปัจจัยที่สำคัญไม่แพ้กันคือ ความปลอดภัย เพราะผู้เช่าเลือกอาคารไม่เพียงเพราะ “สวย” หรือ “สะดวก” แต่เพราะ มั่นใจว่าพนักงานและผู้มาติดต่อปลอดภัย

แนวคิด Crime Prevention Through Environmental Design (CPTED) จึงกลายเป็นหนึ่งในเครื่องมือที่ช่วยเสริมความปลอดภัยเชิงป้องกัน (Preventive Security) โดยอาศัย “การออกแบบสภาพแวดล้อม” มากกว่าการเพิ่มอุปกรณ์หรือบุคลากร

1. ความหมายของ CPTED

CPTED (Crime Prevention Through Environmental Design) คือแนวคิดที่เชื่อว่า การออกแบบอาคารและพื้นที่โดยรอบสามารถลดโอกาสการเกิดอาชญากรรม ได้

หลักคิดคือ สิ่งแวดล้อมที่ดีทำให้ผู้ก่อเหตุไม่กล้าลงมือ เพราะรู้สึกเสี่ยงที่จะถูกจับตาหรือถูกขัดขวาง

สำหรับอาคารสำนักงาน CPTED ไม่ได้หมายถึงการสร้างกำแพงสูงหรือประตูเหล็กหนา แต่เป็น การออกแบบเชิงกลยุทธ์ เช่น:

• การเปิดมุมมองให้เห็นได้ชัด (Clear Sightlines)

• การจัด Landscape ไม่ให้เกิดจุดซ่อนตัว

• การใช้วัสดุ/การจัดแสงที่ทำให้คนรับรู้ว่ามี “สายตา” เฝ้ามองอยู่เสมอ

2. หลักการสำคัญ 4 ด้านของ CPTED

2.1 Natural Surveillance – การเฝ้าระวังโดยธรรมชาติ

แนวคิด: หากพื้นที่เปิดให้ผู้คนสามารถมองเห็นกันได้ตลอดเวลา จะลดแรงจูงใจของอาชญากร

การประยุกต์ใช้ในสำนักงาน:

• ใช้กระจกใสใน Lobby และโถงทางเดิน

• จัดตำแหน่งโต๊ะทำงานหรือ Co-working Space ให้มองเห็นกิจกรรมรอบ ๆ ได้

• ติดตั้งไฟส่องสว่างครอบคลุมทั้งภายในและภายนอกอาคาร

• ใช้กล้องวงจรปิดเสริมในจุดที่สายตามนุษย์ไปไม่ถึง

2.2 Natural Access Control – การควบคุมการเข้าออกตามธรรมชาติ

แนวคิด: การกำหนดเส้นทางสัญจรที่ชัดเจนช่วยควบคุมการเข้าถึงพื้นที่ และทำให้ผู้บุกรุกรู้สึกว่าการออกนอกเส้นทางจะถูกสังเกตได้

การประยุกต์ใช้ในสำนักงาน:

• กำหนดทางเข้า-ออกหลักที่ชัดเจน

• ใช้แนวต้นไม้เตี้ยหรือ Landscape บังคับทิศทางการเดิน

• ใช้พื้นต่างระดับหรือวัสดุที่ต่างกันเพื่อแบ่งเขต Public และ Private

• เพิ่ม Barrier ในเส้นทางสู่พื้นที่วิกฤต เช่น ห้องควบคุมระบบไฟฟ้า

2.3 Territorial Reinforcement – การเสริมความเป็นเจ้าของพื้นที่

แนวคิด: เมื่อพื้นที่มีการสื่อสารว่า “มีเจ้าของ” จะทำให้บุคคลแปลกหน้าถูกสังเกตง่ายขึ้น และยับยั้งการบุกรุก

การประยุกต์ใช้ในสำนักงาน:

• ใช้ป้ายชัดเจนกำหนดโซนต่าง ๆ (Public, Staff Only, Tenant Zone)

• การใช้วัสดุหรือสีแตกต่างเพื่อแยกแต่ละพื้นที่

• การตกแต่งเฟอร์นิเจอร์ที่สะท้อนว่ามีคนใช้งานจริง

2.4 Maintenance – การบำรุงรักษา

แนวคิด: พื้นที่ที่ทรุดโทรมหรือถูกละเลยเป็นสัญญาณเชิญชวนให้ก่อเหตุ (Broken Windows Theory)

การประยุกต์ใช้ในสำนักงาน:

• ตรวจสอบไฟส่องสว่างให้พร้อมใช้งานเสมอ

• รักษาความสะอาดทั้งภายในและภายนอก

• ดูแล Landscape ให้เป็นระเบียบ

• มีกระบวนการตรวจสอบประจำวัน/สัปดาห์/เดือน

3. CPTED กับอาคารสำนักงาน

อาคารสำนักงานมีลักษณะเฉพาะ เช่น มีผู้ใช้งานจำนวนมาก มีผู้มาติดต่อเข้าออกตลอดวัน และมีพื้นที่จอดรถหรือพื้นที่ส่วนกลางที่ซับซ้อน การประยุกต์ CPTED จึงช่วยได้มาก

🔹 โถงทางเข้า (Lobby)

• ใช้กระจกใส โปร่งแสง ให้เห็นความเคลื่อนไหวทั้งหมด

• จัด Reception Desk ไว้ในตำแหน่งที่มองเห็นทางเข้าและโถงลิฟต์

• ติดตั้งไฟส่องสว่างเพียงพอ ไม่มีเงามืด

• ใช้ป้ายและการตกแต่งเพื่อสื่อว่าเป็นพื้นที่ “มีเจ้าของ”

🔹 โถงลิฟต์ (Lift Lobby)

• วางตำแหน่งโถงลิฟต์ให้อยู่ในสายตาของเจ้าหน้าที่หรือกล้องวงจรปิดเสมอ

• ออกแบบเส้นทางสู่โถงลิฟต์ให้ชัดเจน ไม่วกวน

• แยกโซนลิฟต์ (สำนักงาน/ขนส่ง/บริการ) เพื่อลดการปะปน

• ใช้ไฟสว่างสม่ำเสมอ ลดเงามืด

🔹 พื้นที่จอดรถ (Parking Area)

• ติดตั้งไฟ LED ครอบคลุมทุกชั้น ทุกจุด โดยเฉพาะเสาและบันไดหนีไฟ

• มีกล้องวงจรปิดครอบคลุมทุกเส้นทางเข้าออก

• เส้นจราจรและทางเดินคนชัดเจน

• ไม่มีพุ่มไม้หรือผนังทึบที่ใช้ซ่อนตัว

• มีจุดปฏิบัติการ รปภ. ที่มองเห็นพื้นที่ได้กว้าง

🔹 พื้นที่รอบอาคาร (Building Perimeter)

• Landscape โปร่ง ไม่เป็นพุ่มไม้ทึบ

• ทางเดินเข้าอาคารชัดเจน

• มีไฟรอบอาคารพร้อม Motion Sensor

• มีป้ายแสดงเขต Public / Private

• ใช้ Bollard หรือ Gate Barrier หากอาคารมีความเสี่ยงสูง

🔹 พื้นที่ส่วนกลาง (Common Areas)

• ต้องมีการใช้งานจริง ไม่ปล่อยให้เป็น Dead Space

• จัด Furniture ให้ไม่บังสายตาและไม่สร้างมุมอับ

• ติดตั้งไฟและกล้องวงจรปิดในพื้นที่ใช้งาน

• รักษาความสะอาดและความเป็นระเบียบ

4. CPTED Checklist สำหรับอาคารสำนักงาน

โซน	รายการตรวจสอบ	หลัก CPTED ที่เกี่ยวข้อง
Lobby	ใช้กระจกใสหรือวัสดุโปร่งแสง เปิดให้เห็นการเคลื่อนไหว	Natural Surveillance
	เคาน์เตอร์ Reception มองเห็นทางเข้าและโถงลิฟต์	Natural Surveillance
	ระบบไฟส่องสว่างเพียงพอ ไม่มีเงามืด	Maintenance
	ป้ายบอกทิศทางและการใช้งานพื้นที่ชัดเจน	Territorial Reinforcement
Lift Lobby	ตำแหน่งโถงลิฟต์อยู่ในสายตาเจ้าหน้าที่/กล้องวงจรปิด	Natural Surveillance
	มีการแยกโซนลิฟต์ (สำนักงาน/ขนส่ง/บริการ)	Natural Access Control
	ทางเดินไปโถงลิฟต์ชัดเจน ไม่วกวน	Natural Access Control
	ไฟสว่างสม่ำเสมอ ป้องกันเงามืด	Maintenance
Parking	ไฟ LED ครอบคลุมทุกมุม โดยเฉพาะเสาและบันได	Natural Surveillance
	มีกล้องวงจรปิดครอบคลุมเส้นทางเข้าออกทุกจุด	Natural Surveillance
	เส้นจราจรและทางเดินคนชัดเจน	Natural Access Control
	ไม่มีพุ่มไม้/ผนังทึบที่ใช้ซ่อนตัว	Maintenance
	มีจุดปฏิบัติการเจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภัย	Territorial Reinforcement
Perimeter	ใช้ Landscape กำหนดทิศทาง ไม่ทึบจนเป็นจุดซ่อนตัว	Natural Access Control
	มีไฟรอบอาคารพร้อม Motion Sensor	Natural Surveillance
	ป้ายบอกเขตพื้นที่ Public / Private ชัดเจน	Territorial Reinforcement
	มี Gate Barrier / Bollard ป้องกันยานพาหนะพุ่งชน	Natural Access Control
Common Area	พื้นที่ส่วนกลางถูกใช้งานจริง ไม่เป็น Dead Space	Territorial Reinforcement
	การจัด Furniture ไม่บังสายตาและไม่สร้างมุมอับ	Natural Surveillance
	ติดตั้งไฟและกล้องในพื้นที่ใช้งาน	Natural Surveillance + Maintenance
	รักษาความสะอาดและบำรุงรักษาต่อเนื่อง	Maintenance

สรุป: CPTED = การออกแบบเพื่อความปลอดภัยระยะยาว

CPTED ไม่ใช่เพียงแนวคิดสถาปัตยกรรม แต่คือ กลยุทธ์บริหารจัดการความปลอดภัย ที่ทำให้ผู้บุกรุกไม่กล้าลงมือ และทำให้ผู้ใช้อาคารรู้สึกมั่นใจ

สำหรับอาคารสำนักงาน การใช้ CPTED ช่วยสร้างสภาพแวดล้อมที่:

• ลดจุดอับสายตา

• กำหนดการเข้าออกอย่างเป็นระบบ

• สื่อสารความเป็นเจ้าของพื้นที่อย่างชัดเจน

• และรักษาความปลอดภัยได้อย่างยั่งยืน

Key Takeaway:

อาคารสำนักงานที่ “ปลอดภัยโดยการออกแบบ” คืออาคารที่ตอบโจทย์ทั้งความปลอดภัย ความน่าเชื่อถือ และความยั่งยืนในระยะยาว