🏙️ The Most Expensive Energy Is the One You Never See

จักรพันธ์ ภวังคะรัตน์

Head of Property Management, JLL Thailand

เลขาธิการ สมาคมบริหารทรัพย์สินแห่งประเทศไทย

30 October 2025

พลังงานที่แพงที่สุดคือพลังงานที่คุณมองไม่เห็น

1️⃣ พลังงานที่แพงที่สุด...คือพลังงานที่สูญเปล่าโดยไม่มีใครรู้

ในโลกของการบริหารอาคาร คำว่า “ประหยัดพลังงาน” มักทำให้คนคิดถึงการติดตั้งหลอด LED หรือปรับเวลาเครื่องปรับอากาศให้ทำงานสั้นลง แต่ความจริงแล้ว พลังงานที่แพงที่สุดไม่ใช่หน่วยไฟฟ้าที่เราจ่ายแพงขึ้นจากค่า FT — แต่คือ “พลังงานที่ถูกใช้ไปโดยไม่มีใครรู้” พลังงานที่ไม่ถูกตรวจจับ ไม่ถูกวัด ไม่ถูกจัดการ นั่นคือ Invisible Energy Loss ที่แฝงอยู่ในทุกระบบของอาคาร

เช่น

• เครื่องปรับอากาศที่ทำงานเกินโหลดเพราะเซ็นเซอร์เสีย

• ระบบ BMS ที่เก็บข้อมูลแต่ไม่มีใครวิเคราะห์

• เครื่องสูบน้ำที่เดินพร้อมกันสองเครื่องเพราะตั้งลอจิกผิด

• หรือแม้แต่การเปิดไฟในพื้นที่ที่ไม่มีคนเดินผ่านมาหลายชั่วโมง

พลังงานเหล่านี้ไม่ได้หายไปอย่างไร้ร่องรอย — แต่ถูกบันทึกอยู่ในบิลค่าไฟฟ้าเดือนถัดไป ที่ไม่มีใครตั้งคำถาม

2️⃣ การมองไม่เห็น ไม่ได้แปลว่าไม่มีอยู่จริง

หนึ่งในความท้าทายใหญ่ของผู้จัดการอาคารคือ “เราบริหารสิ่งที่เรามองเห็นได้เท่านั้น” ในอดีต ผู้จัดการอาคารมักใช้ประสบการณ์ในการประเมิน — ว่าอาคารเย็นหรือร้อน แสงพอไหม ระบบทำงานดีหรือเปล่า แต่ในยุคของ Smart Building และ Data-driven Operations สิ่งที่มองไม่เห็นต้องถูกแปลงให้ “มองเห็นได้” ผ่านข้อมูล

นี่คือเหตุผลที่ระบบ sub-metering, data logger, digital twin, และ energy dashboard กลายเป็นหัวใจของการบริหารพลังงานยุคใหม่เพราะทุกครั้งที่มีการวัด เราได้ “ตาอีกคู่หนึ่ง” ที่มองเห็นพลังงานในมุมที่มนุษย์มองไม่ทัน

3️⃣ พลังงานเงาในระบบอาคาร: Shadow Energy

Shadow Energy คือพลังงานที่ถูกใช้โดยไม่สร้างคุณค่าเพิ่มให้กับผู้ใช้อาคาร เช่น

• พลังงาน Standby Load ของอุปกรณ์ที่เปิดค้างทั้งคืน

• พลังงานสูญเสียจากการตั้งค่าเครื่องปรับอากาศไม่สอดคล้องกับโหลดจริง

• พลังงานจากระบบที่ถูกออกแบบให้ “เผื่อความปลอดภัย” เกินความจำเป็น

ในเชิงบริหารอาคาร นี่คือ “ต้นทุนที่ไม่มีใครรับผิดชอบโดยตรง” เพราะมันไม่ชัดว่าเป็นของใคร — ฝ่ายวิศวกร? ฝ่ายรักษาความปลอดภัย? หรือฝ่ายแม่บ้านที่เปิดระบบเร็วไปหนึ่งชั่วโมง? การจัดการ Shadow Energy ต้องอาศัยทั้งระบบเทคโนโลยี และวัฒนธรรมองค์กรแบบใหม่ ที่ทุกคนรู้ว่า “พลังงานเป็นความรับผิดชอบร่วมกัน”

4️⃣ จากข้อมูลสู่การตัดสินใจ: แปลง Invisible Energy ให้เป็น Visible Action

เมื่ออาคารเริ่มเก็บข้อมูลพลังงานได้ สิ่งที่เกิดขึ้นถัดไปไม่ควรเป็นเพียง “รายงานประจำเดือน”แต่ต้องเป็นการสร้าง Insight ที่นำไปสู่ Action

ตัวอย่างเช่น

• การใช้ AI วิเคราะห์ค่าไฟรายโซน เพื่อจับสัญญาณความผิดปกติของโหลด

• การแจ้งเตือนอัตโนมัติเมื่อเครื่อง Chiller ทำงานนอก Operating Range

• หรือการคำนวณ Real-time COP เทียบกับค่ามาตรฐาน เพื่อกระตุ้นการตรวจสอบเชิงรุก

ผู้จัดการอาคารที่มองพลังงานได้ลึกถึงระดับนี้ ไม่ได้เพียงควบคุมต้นทุน แต่กำลัง “สร้างระบบการเรียนรู้ให้กับอาคาร”ซึ่งเป็นพื้นฐานของ Cognitive Building Management — อาคารที่เรียนรู้และตัดสินใจร่วมกับคน

5️⃣ มิติของ “พลังงานที่มองไม่เห็น” ด้านพฤติกรรมมนุษย์

นอกจากระบบอาคาร อีกแหล่งของพลังงานที่มองไม่เห็นคือ “Human Behavior”ตัวอย่างเช่น

• พนักงานที่ตั้งอุณหภูมิห้องประชุมไว้ 20°C ทุกครั้งเพราะ “เคยชิน”

• ทีมแม่บ้านที่เปิดไฟทุกชั้นตอนเช้า ทั้งที่ยังไม่มีคนทำงาน

• หรือเจ้าหน้าที่ที่ไม่ได้สังเกตว่าเครื่อง AHU ยังทำงานหลังเลิกงาน

การสื่อสาร การอบรม และการสร้าง “Energy Culture” จึงสำคัญไม่แพ้เทคโนโลยีเพราะถ้าคนไม่เข้าใจค่าเสียโอกาสของพลังงานที่ใช้เกินจำเป็น ต่อให้ติดตั้งระบบที่ดีที่สุด ก็จะยังคงมีพลังงานที่แพงที่สุดซ่อนอยู่ในพฤติกรรมคน

6️⃣ Invisible ≠ Unmeasurable: ใช้เทคโนโลยีเปิดตาอาคาร

เทคโนโลยีใหม่ช่วยให้สิ่งที่มองไม่เห็นกลายเป็นสิ่งที่จัดการได้ เช่น

• IoT Sensor ตรวจจับการเคลื่อนไหวและปรับไฟอัตโนมัติ

• Digital Twin จำลองพฤติกรรมพลังงานแบบ real-time

• AI-powered BMS วิเคราะห์รูปแบบการใช้พลังงานและแนะนำการปรับตั้ง

• Smart Plug Load Monitor แสดงการใช้พลังงานของอุปกรณ์เดี่ยว ๆ

สิ่งเหล่านี้ไม่ใช่ของเล่นทางเทคนิค แต่เป็น “เครื่องมือแห่งการมองเห็น” ที่ช่วยให้ผู้จัดการอาคารมีข้อมูลที่ชัดเจน เพื่อเปลี่ยนการอนุมานให้เป็นการตัดสินใจ

7️⃣ พลังงานที่แพงที่สุด ไม่ใช่พลังงานที่ใช้ไป แต่คือพลังงานที่คุณไม่รู้ว่ามันหายไป

ทุกอาคารมี “Blind Spot ของพลังงาน” — จุดที่เราไม่เคยตรวจสอบ ไม่เคยตั้งคำถาม และไม่เคยคำนวณผลกระทบในระยะสั้น มันอาจไม่ชัดเจนในงบประมาณแต่ในระยะยาว มันคือค่าใช้จ่ายสะสมมหาศาล และที่สำคัญกว่านั้นคือ มันทำลายศักยภาพของอาคาร ในการเป็น Green, Smart และ Sustainable

ผู้จัดการอาคารยุคใหม่จึงต้องมีบทบาทมากกว่า “ผู้ควบคุมระบบ” แต่ต้องเป็น “ผู้เปิดตาให้อาคารเห็นตัวเอง” — ด้วยข้อมูล การสื่อสาร และการสร้างวัฒนธรรมพลังงานร่วมกัน

🔚 บทสรุป

“The Most Expensive Energy Is the One You Never See.”พลังงานที่แพงที่สุด ไม่ใช่หน่วยไฟฟ้าที่คุณจ่าย แต่คือหน่วยพลังงานที่คุณปล่อยให้หลุดไปโดยไม่รู้ตัว

การบริหารอาคารที่แท้จริง ไม่ใช่แค่การประหยัด แต่คือการทำให้อาคาร มองเห็นตัวเองได้ชัดขึ้นทุกวันเมื่อเรามองเห็นมากขึ้น เราจะจัดการได้ดีขึ้น — และสุดท้าย อาคารจะไม่เพียงใช้พลังงานน้อยลง แต่จะ “คิดและเติบโต” ไปพร้อมกับผู้บริหารมัน