บทบาทของที่ปรึกษาออกแบบ MEP ในการขับเคลื่อนอาคารแบบ No-Man Operation
- Chakrapan Pawangkarat
- 55 minutes ago
- 2 min read
จักรพันธ์ ภวังคะรัตน์
Head of Property Management, JLL Thailand
Advisory Committee, Air-Conditioning Engineering Association of Thailand
Member ASHRAE, Board of Governors - ASHRAE Thailand Chapter
17 December 2025
ตลอดหลายทศวรรษที่ผ่านมา งานวิศวกรรมระบบประกอบอาคารตั้งอยู่บนสมมติฐานหนึ่งที่แทบไม่มีใครตั้งคำถาม
นั่นคือ จะต้องมีคนประจำอยู่ที่อาคารเสมอ
มี Operator คอยเฝ้าระบบ
มีช่างคอยปรับตั้งค่า
มีวิศวกรคอยตีความความผิดปกติ และตัดสินใจว่าจะทำอย่างไรต่อไป
แต่สมมติฐานนั้นกำลังพังลง
ต้นทุนแรงงานที่สูงขึ้นการขาดแคลนบุคลากรที่มีทักษะความซับซ้อนของระบบอาคารแรงกดดันด้าน ESG และความคาดหวังเรื่องความยืดหยุ่นในการดำเนินงาน
ทั้งหมดกำลังหลอมรวมเป็นคำถามเดียวที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ว่า
ถ้าอาคารต้องดำเนินงานได้โดย “ไม่มีคนประจำอยู่หน้างาน” เป็นส่วนใหญ่ จะทำอย่างไร?
นี่คือรากฐานของแนวคิด No-Man Operation และมันกำลังเปลี่ยนบทบาทของที่ปรึกษาออกแบบ MEP อย่างสิ้นเชิง
No-Man Operation ไม่ได้แปลว่า “ไม่มีมนุษย์”
แต่คือการย้ายมนุษย์ออกจากอาคาร—โดยการออกแบบ
สิ่งสำคัญที่สุดที่ต้องทำความเข้าใจคือ
No-Man Operation ไม่ได้หมายถึงการตัดมนุษย์ออกจากการบริหารอาคาร แต่หมายถึง การยกเลิกความจำเป็นที่มนุษย์ต้องอยู่ประจำในอาคารแต่ละแห่ง
ในโมเดลนี้
มนุษย์ยังจำเป็น
ความเชี่ยวชาญยังสำคัญ
การตัดสินใจเชิงวิจารณญาณยังขาดไม่ได้
แต่ทั้งหมดถูกส่งมอบผ่าน ศูนย์ควบคุมกลาง (Centralized Control Center / Operations Hub) ซึ่งสามารถดูแลอาคารหลายแห่งพร้อมกันได้
อาคารจะรับหน้าที่
การตัดสินใจเชิงกิจวัตร
การปรับประสิทธิภาพแบบเรียลไทม์
การตอบสนองขั้นต้นต่อความผิดปกติ
มนุษย์จะเข้ามาเมื่อ
ต้องใช้การตัดสินใจเชิงกลยุทธ์
ความผิดปกติเกินขอบเขตที่ระบบอัตโนมัติตัดสินใจได้
หรือเมื่อจำเป็นต้องมีการเข้าไปปฏิบัติงานจริงตามแผน
การเปลี่ยนจากการมีคนประจำอาคาร → สู่การกำกับดูแลจากศูนย์กลางคือหัวใจที่ทำให้ No-Man Operation คุ้มค่าและทำได้จริง
ปัญหาที่แท้จริงไม่ใช่ “แรงงาน”
แต่คือการพึ่งพามนุษย์แบบกระจายตัว
อาคารแบบดั้งเดิมฝังการพึ่งพามนุษย์ไว้ทุกที่
การ Override ด้วยมือ
การ Reset ที่ต้องทำหน้างาน
ความรู้เฉพาะตัวที่ไม่เคยถูกบันทึก (Tribal Knowledge)
วิธีแก้ปัญหาเฉพาะคน
เมื่อแต่ละอาคารต้องมีทีมของตัวเองการขยายพอร์ตโฟลิโอจึงมีต้นทุนสูง ไม่สม่ำเสมอ และเปราะบาง
No-Man Operation เข้ามาแทนที่ การพึ่งพามนุษย์แบบกระจัดกระจาย ด้วย
ความเชี่ยวชาญแบบรวมศูนย์
ตรรกะการตัดสินใจที่เป็นมาตรฐาน
อาคารที่ “อธิบายตัวเองได้” ผ่านข้อมูล
และการเปลี่ยนแปลงนี้ เริ่มต้นตั้งแต่ขั้นตอนการออกแบบ MEP
การเปลี่ยนบทบาทเชิงกลยุทธ์
จากการออกแบบอุปกรณ์ → สู่การออกแบบการตัดสินใจ
โดยปกติ ที่ปรึกษา MEP จะออกแบบ
ขนาดและความสามารถของระบบ
การมีระบบซ้อน (Redundancy)
การปฏิบัติตามกฎหมายและมาตรฐาน
Sequence ที่สมมติว่ามีคนคอยดูแลอยู่เสมอ
แต่ในโมเดล No-Man Operationที่ปรึกษาจำเป็นต้องออกแบบ
ตรรกะการตัดสินใจอัตโนมัติ
กติกาการ Escalate ไปหามนุษย์
ขอบเขตอำนาจระหว่างระบบกับมนุษย์ที่ชัดเจน
หน้าที่ไม่ใช่การตัดคนออกแต่คือการทำให้มนุษย์เข้ามา เฉพาะจุดที่สร้างคุณค่าจริง
เซ็นเซอร์ คือ “ดวงตา” ของศูนย์ควบคุมกลาง
ในอดีต คนหน้างานคือบริบทของระบบ
ได้ยินเสียงผิดปกติ
สังเกตการเสื่อมช้า ๆ
รับรู้รูปแบบที่ผิดแปลก
เมื่อคนย้ายออกจากอาคารบริบทเหล่านี้ต้องถูกส่งไปพร้อมกับข้อมูล
ที่ปรึกษา MEP จึงต้องออกแบบระบบตรวจวัดไม่ใช่แค่เพื่อ Alarm แต่เพื่อ ความเข้าใจสถานการณ์จากระยะไกล
ข้อมูล Plant แบบละเอียด
คุณภาพอากาศระดับโซน
สุขภาพของอุปกรณ์
แนวโน้มประสิทธิภาพพลังงาน
ศูนย์ควบคุมกลางจะทำงานได้ก็ต่อเมื่ออาคารสามารถ “เล่าเรื่องของตัวเอง” ได้อย่างชัดเจน
การออกแบบเซ็นเซอร์ที่ไม่ดีจะนำไปสู่ Alarm ลวง ความไม่แน่ใจ และการส่งคนเข้าไซต์โดยไม่จำเป็น
ออกแบบให้ระบบ “ตอบสนองก่อน”
แล้วให้มนุษย์เป็น “ผู้ตัดสินใจขั้นถัดไป”
No-Man Operation ไม่ได้หมายความว่าระบบจะทำงานเองตลอดไปโดยไม่มีมนุษย์
แต่หมายความว่าระบบถูกออกแบบให้
ตรวจจับความผิดปกติได้เร็ว
ดำเนินการแก้ไขตามตรรกะที่กำหนด
ทำให้ระบบกลับสู่สภาวะเสถียร
แจ้งมนุษย์พร้อมบริบท ไม่ใช่แค่ Alarm ดิบ ๆ
บทบาทของที่ปรึกษา MEP คือการกำหนด
รูปแบบความผิดปกติ
ตรรกะการแยกระบบ
ขอบเขตการทำงานที่ปลอดภัย
ระดับที่ต้อง Escalate
มนุษย์ในศูนย์ควบคุมกลางจึงกลายเป็น ผู้ตัดสินใจ ไม่ใช่ผู้รับสัญญาณเตือน
การเลือกอุปกรณ์ = กลยุทธ์ด้านกำลังคน
การควบคุมแบบรวมศูนย์จะได้ผลก็ต่อเมื่ออุปกรณ์มีพฤติกรรมที่คาดเดาได้ เสถียร และโปร่งใส
ที่ปรึกษา MEP สนับสนุนสิ่งนี้โดย
เลือกอุปกรณ์ที่มี Performance สม่ำเสมอ
หลีกเลี่ยงระบบที่ต้องจูนหน้างานบ่อย
ให้ความสำคัญกับ Intelligence จากโรงงาน มากกว่าการแก้หน้างาน
อุปกรณ์ใดก็ตามที่ต้องมีคน “เฝ้า” คือศัตรูของ No-Man Operation
การบำรุงรักษายังจำเป็น
แต่จะเป็นแบบ “วางแผนได้” ไม่ใช่ “วิ่งแก้”
ในโมเดล No-Man การบำรุงรักษาไม่ได้หายไปแต่มันกลายเป็น การบำรุงรักษาเชิงตั้งใจ
ที่ปรึกษา MEP ต้องออกแบบระบบที่
ประเมินสภาพตัวเองได้ต่อเนื่อง
คาดการณ์แนวโน้มการเสื่อม
แจ้งงานซ่อมบนหลักฐาน ไม่ใช่เวลา
ช่างจะถูกส่งเข้าไซต์
พร้อมอะไหล่ที่ถูกต้อง
ในเวลาที่เหมาะสม
ด้วยขอบเขตงานที่ชัดเจน
แรงงานจึงเปลี่ยนจาก “ต้องอยู่ประจำ”เป็น ภารกิจเฉพาะจุด
Control Philosophy คือกติกาการทำงานร่วมกันของคนและระบบ
ความสำเร็จของ No-Man Operationขึ้นอยู่กับความชัดเจนว่า
ระบบทำอะไรได้อัตโนมัติ
มนุษย์ต้องอนุมัติเมื่อใด
การถ่ายโอนอำนาจควบคุมเกิดขึ้นอย่างไร
ที่ปรึกษา MEP ต้องบันทึกสิ่งนี้อย่างชัดเจนใน Control Philosophy และประสานกับ
BMS Integrator
ทีม IT/OT
ฝ่ายปฏิบัติการ
เอกสารนี้คือกติกาความร่วมมือไม่ใช่การแย่งบทบาท
ศูนย์ควบคุมกลางจะดีแค่ไหน
ขึ้นอยู่กับการออกแบบตั้งแต่ต้น
หลายองค์กรลงทุนทำ Command Center และ Dashboardแต่ไม่เคยได้รับคุณค่าที่แท้จริง
สาเหตุคือ การรวมศูนย์ไม่สามารถแก้การออกแบบที่ผิดพลาดได้
ถ้าอาคารถูกออกแบบโดยสมมติว่ามีคนหน้างาน
ผู้ควบคุมจากระยะไกลจะล้นงาน
การตัดสินใจล่าช้า
ความเป็นอัตโนมัติจะพังลง
MEP Design Consultant คือผู้ตัดสินว่าศูนย์ควบคุมกลางจะ “เสริมพลัง” หรือ “สร้างภาระ”
คุณค่าใหม่ของที่ปรึกษาออกแบบ MEP
ในยุค No-Man Operation ที่ปรึกษา MEP กลายเป็น
ผู้แปลงประสบการณ์มนุษย์เป็นตรรกะของระบบ
ผู้ออกแบบขอบเขตระหว่างคนกับเครื่อง
ผู้ออกแบบของการบริหารที่ขยายสเกลได้
ผลงานของเขาจะกำหนดว่าวิศวกรหนึ่งคนดูแลได้
หนึ่งอาคาร
หรือสิบอาคาร
หรือห้าสิบอาคาร
และนี่คือคุณค่าที่แท้จริง
บทสรุป: มนุษย์ยังจำเป็น
แต่ไม่จำเป็นต้องอยู่ในอาคาร
No-Man Operation ไม่ใช่การตัดมนุษย์ออกแต่คือการ ปลดปล่อยมนุษย์ออกจากอาคาร
ด้วยการออกแบบให้มีศูนย์ควบคุมกลางการตอบสนองอัตโนมัติขั้นต้นและการ Escalate บนข้อมูลจริง
ที่ปรึกษา MEP ช่วยให้องค์กร
ใช้ความเชี่ยวชาญของมนุษย์อย่างมีคุณค่า
ลดการมีคนประจำโดยไม่จำเป็น
บริหาร “พอร์ตโฟลิโอ” ไม่ใช่แค่อาคารเดี่ยว
ความเป็นอัตโนมัติไม่ใช่การไม่มีมนุษย์ แต่คือผลลัพธ์ของการที่มนุษย์ถูกฝังอยู่ในงานออกแบบแทนที่จะถูกผูกไว้กับสถานที่
และทั้งหมดนี้ เริ่มต้นที่การออกแบบ MEP
