Circular Economy in Construction Industry: ส่วนสำคัญต่อความสำเร็จของ Net Zero Carbon Building

จักรพันธ์ ภวังคะรัตน์

Head of Property and Asset Management, JLL Thailand

เลขาธิการ สมาคมบริหารทรัพย์สินแห่งประเทศไทย

15 May 2025

ในยุคที่การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศกลายเป็นความท้าทายระดับโลก การออกแบบและพัฒนาอาคารที่มุ่งสู่ “Net Zero Carbon” ไม่ใช่เพียงแค่การลดการใช้พลังงานในช่วงการใช้งานอาคารเท่านั้น แต่จำเป็นต้องมองให้ลึกถึง “คาร์บอนที่ฝังอยู่ในวัสดุก่อสร้าง” (Embodied Carbon) ซึ่งเป็นต้นเหตุสำคัญที่ยังไม่ได้รับการจัดการอย่างทั่วถึง

Circular Economy in Construction Industry หรือ “เศรษฐกิจหมุนเวียนในภาคก่อสร้าง” จึงกลายเป็นกลไกสำคัญที่จะทำให้อาคาร Net Zero Carbon เกิดขึ้นได้อย่างแท้จริง

Embodied Carbon: ตัวแปรซ่อนอยู่ในอาคารที่ยั่งยืน

แม้อาคารจะใช้พลังงานหมุนเวียน 100% หรือมีระบบ HVAC ที่มีประสิทธิภาพสูงสุด แต่หากวัสดุที่ใช้สร้างอาคารมีการปล่อย Carbon สูงตั้งแต่ต้นทาง เช่น ปูนซีเมนต์ เหล็ก หรือกระจก การบรรลุเป้าหมาย Net Zero Carbon ก็จะยังไม่สมบูรณ์

งานวิจัยพบว่าในอาคารประสิทธิภาพสูง Embodied Carbon อาจคิดเป็นถึง 50–70% ของการปล่อยคาร์บอนทั้งหมดตลอดวงจรชีวิตอาคาร (Whole Life Carbon)

Circular Economy คือคำตอบ

แนวคิด Circular Economy มุ่งใช้ทรัพยากรให้คุ้มค่าที่สุด ลดของเสีย และนำวัสดุกลับมาใช้ใหม่ในรูปแบบต่าง ๆ ซึ่งสอดคล้องกับความจำเป็นในการลด Embodied Carbon โดยตรง

แนวทางของ Circular Economy ที่สนับสนุน Net Zero Carbon:

1. การเลือกใช้วัสดุหมุนเวียน (Circular Materials)

   • ใช้วัสดุรีไซเคิลหรือ bio-based เช่น ไม้, เศษเหล็ก, คอนกรีตบด

   • ลดการพึ่งพาวัสดุใหม่ที่สูงปล่อย Carbon สูง

2. Design for Disassembly

   • ออกแบบอาคารให้สามารถถอดแยกได้ง่าย

   • รองรับการนำวัสดุกลับมาใช้ใหม่ในอนาคต ลดของเสียจากการรื้อถอน

3. Material Passports และ BIM Integration

   • จัดเก็บข้อมูลของวัสดุ เช่น ที่มา, ปริมาณคาร์บอน, อายุการใช้งาน

   • สนับสนุนการบริหารจัดการคาร์บอนตลอดอายุอาคาร

4. Circular Procurement

   • การจัดซื้อจัดจ้างที่มีข้อกำหนดด้านวัสดุหมุนเวียน

   • ผลักดันตลาดให้เกิดซัพพลายวัสดุที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม

5. Reverse Logistics & Take-Back Programs

   • ระบบคืนวัสดุให้ผู้ผลิต เช่น พรม, อุปกรณ์ไฟฟ้า

   • ลดความจำเป็นในการผลิตใหม่

จากทฤษฎีสู่การปฏิบัติ: เปลี่ยนแนวคิด Circular ให้เป็นโครงสร้างพื้นฐานของการออกแบบ

การประยุกต์ใช้ Circular Economy ในภาคก่อสร้างไม่ควรถูกมองว่าเป็น “ตัวเลือกเสริม” แต่ควรเป็น “มาตรฐานใหม่” สำหรับการออกแบบอาคารที่ยั่งยืน หากเรามีเป้าหมายสู่ Net Zero GHG จริงจัง Circularity ควรถูกฝังในทุกขั้นตอนของโครงการ ตั้งแต่แนวคิด สถาปัตยกรรม วิศวกรรม การก่อสร้าง ไปจนถึงการรื้อถอนในอีกหลายสิบปีข้างหน้า

สรุป: Circular Economy คือหัวใจของ Net Zero Carbon Building

หากอาคารประหยัดพลังงานคือครึ่งหนึ่งของทางเดินสู่ Net Zero…

…Circular Economy คืออีกครึ่งหนึ่งที่เราหลายคนยังมองข้าม

การสร้างอาคาร Net Zero Carbon ที่แท้จริง จึงต้องเริ่มตั้งแต่ต้นน้ำของกระบวนการ — และนั่นคือสิ่งที่ Circular Economy ในภาคก่อสร้างสามารถเติมเต็มได้อย่างสมบูรณ์