ทำไม “โถงภายในอาคาร” ต้องมีระบบระบายควันไฟ?

Chakrapan Pawangkarat
Jul 10
1 min read

จักรพันธ์ ภวังคะรัตน์

Head of Property and Asset Management, JLL Thailand

นายกสมาคมวิศวกรรมปรับอากาศแห่งประเทศไทย (พ.ศ.2560-61)

10 July 2025

เข้าใจเรื่องควัน...เพื่อความปลอดภัยของทุกคนในอาคารสูง

ในอาคารสมัยใหม่ เรามักพบกับ “โถงภายในอาคาร” หรือที่หลายคนเรียกกันง่าย ๆ ว่า "โถงกลาง" ซึ่งเป็นพื้นที่เปิดโล่งขนาดใหญ่ที่เชื่อมต่อหลายชั้นเข้าด้วยกัน เช่น บริเวณกลางห้างสรรพสินค้า โรงแรม หรืออาคารสำนักงานที่มีพื้นที่สูงโปร่งแบบ atrium

พื้นที่ลักษณะนี้ดูสวยงาม โปร่ง โล่ง และสร้างความรู้สึกโอ่โถง แต่ในยามเกิดเหตุเพลิงไหม้ กลับกลายเป็น “กับดักควัน” ที่อันตรายมากที่สุดแห่งหนึ่งในอาคาร

🔥 อันตรายของโถงภายในอาคารในกรณีเกิดไฟไหม้

หากเกิดเพลิงไหม้ในพื้นที่โถง หรือพื้นที่ที่ต่อเนื่องกับโถง ควันไฟจะไม่ลอยขึ้นเฉพาะชั้นเดียว แต่จะกระจายทั้งในแนวตั้งและแนวนอน ลอยผ่านช่องเปิดของโถงไปยังทุกชั้นของอาคารอย่างรวดเร็ว ทำให้เส้นทางหนีไฟถูกควันปกคลุมในเวลาอันสั้น

ควันเป็นสาเหตุการเสียชีวิตอันดับหนึ่งในการเกิดอัคคีภัย มากกว่าเปลวไฟเสียอีก

🌀 ระบบระบายควันโถงภายในอาคาร คืออะไร?

เพื่อป้องกันอันตรายที่เกิดจากควันไฟ อาคารที่มีโถงภายในอาคารจึงต้องติดตั้ง “ระบบระบายควันไฟ” เฉพาะทาง โดยระบบนี้จะใช้พัดลมขนาดใหญ่ดูดควันออกจากพื้นที่โถงโดยเร็วที่สุด

ระบบจะเริ่มทำงานทันทีที่ตรวจพบควัน เพื่อระบายควันออกจากพื้นที่ ก่อนที่มันจะลอยกระจายไปยังชั้นอื่น ๆ หรือปิดกั้นเส้นทางหนีไฟ

📐 แล้วจะรู้ได้อย่างไรว่าต้องระบายควันปริมาณเท่าไหร่?

ตรงนี้แหละที่ไม่สามารถใช้สูตรสำเร็จเหมือนระบบระบายอากาศทั่วไปได้เลย เพราะการออกแบบระบบระบายควันในโถงภายในอาคาร ต้องพิจารณา “ภาระเพลิง” (Fire Load) หรือปริมาณเชื้อเพลิงที่อาจเผาไหม้ในพื้นที่นั้น และต้องวิเคราะห์ว่าควันจะลอยขึ้นไปสูงแค่ไหน (Smoke Layer Height)

เมื่อได้ข้อมูลเหล่านี้แล้ว วิศวกรจึงจะสามารถออกแบบอัตราการระบายควันที่เหมาะสมได้ โดยใช้วิธี Simulation หรือวิธีเชิงวิศวกรรมเฉพาะทาง ไม่ใช่แค่ดูปริมาตรห้องแล้วหารอัตราการเปลี่ยนถ่ายอากาศแบบทั่วไป

วิธีคำนวณโดยละเอียด ดูได้ใน NFPA 92 Standard for Smoke Control Systems

⚙️ ต้องทำงาน “อัตโนมัติ” เท่านั้น!

สิ่งสำคัญที่สุดของระบบนี้ คือการ ทำงานแบบอัตโนมัติเมื่อมีควัน เพื่อให้ระบบทำงานทันทีโดยไม่ต้องรอคนสั่งงาน เพราะในสถานการณ์ฉุกเฉิน เวลาไม่ถึงนาทีอาจเป็นตัวตัดสินความเป็นความตาย

ระบบจะต้องเชื่อมโยงกับเครื่องตรวจจับควัน (Smoke Detector) หรือระบบแจ้งเหตุเพลิงไหม้ (Fire Alarm) และเปิดพัดลมระบายควันทันทีที่มีสัญญาณ

🏛️ อาคารเก่าก็ต้องติดตั้ง ถ้ามีการดัดแปลง

ตามกฎกระทรวง ฉบับที่ 33 หากมีการดัดแปลงอาคารเก่าให้มี “โถงภายในอาคาร” ก็จะต้องติดตั้งระบบระบายควันให้ครบถ้วนตามข้อกำหนด

📢 ข้อคิดทิ้งท้าย

เรื่องนี้ไม่ใช่แค่หน้าที่ของวิศวกรหรือเจ้าของอาคาร แต่เป็นสิ่งที่ ทุกคนควรรู้ เพราะเราใช้ชีวิตอยู่ในอาคารทุกวัน ไม่ว่าจะเป็นห้างที่ไปเดินเล่น โรงแรมที่ไปพัก หรืออาคารสำนักงานที่เราทำงาน