มาตรฐานศูนย์ข้อมูล: เปรียบเทียบ Uptime Institute Tier Standard, TIA-942, BICSI 002 และ ASHRAE 90.4 เพื่อการออกแบบศูนย์ข้อมูลอย่างยั่งยืนและมีประสิทธิภาพ

จักรพันธ์ ภวังคะรัตน์

Head of Property and Asset Management, JLL Thailand

อดีตนายกสมาคมวิศวกรรมปรับอากาศแห่งประเทศไทย (ACAT)

2 July 2025

📘 บทนำ

ในยุคที่ข้อมูลกลายเป็นหัวใจของการดำเนินธุรกิจ การออกแบบและบริหารจัดการศูนย์ข้อมูล (Data Center) ให้มีความปลอดภัย เสถียร และประหยัดพลังงานเป็นสิ่งที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ การเลือกใช้มาตรฐานอ้างอิงที่เหมาะสมจึงกลายเป็น “เข็มทิศ” ที่นำทางให้สถาปนิก วิศวกร และผู้บริหารสามารถออกแบบศูนย์ข้อมูลที่ตอบโจทย์ธุรกิจ พร้อมกับคงไว้ซึ่งความมั่นคงและประสิทธิภาพด้านพลังงาน

บทความนี้นำเสนอการเปรียบเทียบอย่างละเอียดระหว่าง Uptime Institute Tier Standard, TIA-942, BICSI 002 และ ASHRAE 90.4 โดยจะอธิบายโครงสร้าง ความหมาย จุดเด่น-จุดด้อย วิธีการใช้ และแนวทางบูรณาการ เพื่อให้ผู้อ่านสามารถเลือกใช้หรือประยุกต์ใช้ได้อย่างเหมาะสมกับวัตถุประสงค์ของตน

🟦 1. Uptime Institute Tier Standard

1.1 ภาพรวม

Uptime Institute Tier Standard เป็นมาตรฐานที่ใช้วัดและรับรองความสามารถในการให้บริการของศูนย์ข้อมูล (Availability) โดยจัดแบ่งเป็น 4 ระดับ (Tier I–IV) เพื่อสะท้อนความพร้อมใช้งานและระดับความซับซ้อนของโครงสร้างพื้นฐาน

1.2 โครงสร้าง Tier

Tier	ลักษณะ	Availability	Downtime/ปี (โดยประมาณ)
Tier I	ระบบพื้นฐาน	99.671%	~28.8 ชม.
Tier II	N+1 Redundancy	99.741%	~22 ชม.
Tier III	Concurrently Maintainable	99.982%	~1.6 ชม.
Tier IV	Fault Tolerant	99.995%	~26.3 นาที

1.3 จุดเด่น

• ชัดเจน เข้าใจง่าย

• ได้รับการยอมรับในระดับสากล

• ใช้สื่อสารกับผู้บริหารและนักลงทุนได้ดี

1.4 ข้อจำกัด

• ไม่เปิดเผยรายละเอียดทางเทคนิค

• ต้องอาศัยการประเมินจากทีมของ Uptime Institute เท่านั้น

• ไม่ครอบคลุมเรื่องพลังงานหรือประสิทธิภาพด้านสิ่งแวดล้อม

🟨 2. TIA-942: Telecommunications Infrastructure Standard for Data Centers

2.1 ภาพรวม

มาตรฐาน TIA-942 พัฒนาโดย ANSI/TIA เป็นมาตรฐานทางเทคนิคที่ครอบคลุมองค์ประกอบหลักของศูนย์ข้อมูลทั้งสายสื่อสาร, ระบบไฟฟ้า, ระบบทำความเย็น, ความปลอดภัย และการป้องกันอัคคีภัย

2.2 ระดับ (Rating)

Rating	ลักษณะ	เทียบเคียงกับ Tier
Rated-1	ไม่มี Redundancy	Tier I
Rated-2	N+1 Redundancy	Tier II
Rated-3	Concurrent Maintainability	Tier III
Rated-4	Fault Tolerance	Tier IV

2.3 โครงสร้างครอบคลุม

• Architecture

• Cabling & Pathways

• Power Systems

• Cooling Systems

• Fire Protection

• Physical Security

2.4 จุดเด่น

• ครอบคลุมทางเทคนิคทุกระบบ

• มีองค์กรภายนอกทำการตรวจสอบและรับรองได้

• เหมาะกับวิศวกรและผู้รับเหมาที่ต้องการแนวทางเชิงวิศวกรรม

2.5 ข้อจำกัด

• ไม่เน้น Business Strategy

• บางข้อกำหนดอาจไม่ยืดหยุ่นในสภาพแวดล้อมเฉพาะ

🟩 3. BICSI 002: Data Center Design and Implementation Best Practices

3.1 ภาพรวม

BICSI 002 เป็นคู่มือที่ให้แนวทางออกแบบศูนย์ข้อมูลแบบครบวงจร โดยไม่ได้เป็นมาตรฐานที่ใช้รับรอง แต่เน้นแนวปฏิบัติที่ดีที่สุดในทุกด้าน ทั้งโครงสร้าง ระบบไฟฟ้า ระบบกลไก การทำ Commissioning และการคำนึงถึงพลังงาน

3.2 Class Definitions

• Class 0: ไม่ Critical

• Class 1–3: มีผลต่อธุรกิจในระดับต่าง ๆ

• Class 4: Mission Critical ที่ต้องการความมั่นคงสูงสุด

3.3 จุดเด่น

• ละเอียดลึกในทุกระบบ

• ครอบคลุมการออกแบบเชิงบูรณาการ

• ส่งเสริมประสิทธิภาพพลังงาน และ Green IT

• ไม่มีข้อบังคับเชิงรับรอง → ออกแบบได้ยืดหยุ่น

3.4 ข้อจำกัด

• ใช้สำหรับออกแบบและอ้างอิงเท่านั้น

• ต้องใช้ควบคู่กับมาตรฐานที่มีการรับรอง (เช่น Uptime หรือ TIA-942)

🌱 4. ASHRAE 90.4 – Energy Standard for Data Centers

4.1 ภาพรวม

ASHRAE 90.4 พัฒนาขึ้นเพื่อตอบโจทย์การลดการใช้พลังงานในศูนย์ข้อมูลโดยเฉพาะ โดยใช้แนวทาง Performance-Based เน้นการวัดประสิทธิภาพของระบบไฟฟ้าและระบบกลไกโดยรวม ไม่ได้บังคับคุณสมบัติของอุปกรณ์แต่ละชิ้น

4.2 ตัวชี้วัดหลัก

ชื่อ	อธิบาย
ELC (Electrical Loss Component)	วัดการสูญเสียพลังงานในระบบไฟฟ้า เช่น UPS, Transformer
MLC (Mechanical Load Component)	วัดพลังงานที่ใช้ในระบบทำความเย็น เช่น Chiller, Fan, Pump

4.3 ความสัมพันธ์กับ Climate Zone

• ค่าที่ใช้พิจารณาจะเปลี่ยนไปตามภูมิอากาศ (Zone 1–8)

• ไทยอยู่ใน Zone 1A (ร้อนชื้น)

4.4 จุดเด่น

• เปิดกว้างต่อเทคโนโลยีใหม่

• สนับสนุนระบบ Redundancy โดยไม่เสียประสิทธิภาพ

• ใช้ควบคู่กับ LEED หรือ ESG ได้ดี

4.5 ข้อจำกัด

• ไม่มีการรับรองโดยอิสระ (อ้างอิงเฉพาะทางวิศวกรรม)

• การคำนวณซับซ้อน ต้องใช้การวิเคราะห์ระบบรวม

📊 ตารางเปรียบเทียบสรุป

หัวข้อ	Uptime Tier	TIA-942	BICSI 002	ASHRAE 90.4
จุดเน้น	Availability	Infrastructure Design	Best Practice	Energy Efficiency
ประเภท	Certification	Technical Standard	Design Guideline	Performance Standard
ครอบคลุม	Power/Cooling/Architecture	Power, Cabling, Cooling, Security	ครบวงจร + Sustainability	เฉพาะ Power/Cooling
รับรองได้ไหม	✅	✅	❌	❌
แนวทางการออกแบบ	Conceptual	Prescriptive + Performance	Flexible + Strategic	Fully Performance-based
ผู้ใช้งานหลัก	ผู้บริหาร, นักลงทุน	วิศวกร, Auditor	ผู้ออกแบบ, ทีม IT/Facilities	วิศวกรพลังงาน, ผู้ตรวจอาคาร

📚 สรุปส่งท้าย

การเลือกใช้มาตรฐานศูนย์ข้อมูลไม่มีคำตอบเดียวที่ถูกต้อง เพราะแต่ละมาตรฐานมีจุดเด่นและขอบเขตต่างกัน บางโครงการอาจเน้น ความมั่นคงของระบบ (Uptime) บางแห่งอาจเน้น ความยืดหยุ่นในการออกแบบ (BICSI 002) หรือบางแห่งต้องการ ลดใช้พลังงาน (ASHRAE 90.4) เพื่อผ่านข้อกำหนดของ ESG และกฎหมายด้านสิ่งแวดล้อม

การเข้าใจภาพรวมและเปรียบเทียบเชิงลึกระหว่างมาตรฐานเหล่านี้ ช่วยให้วิศวกร ผู้ออกแบบ และเจ้าของโครงการสามารถ “เลือกใช้ให้เหมาะกับบริบท” และบรรลุเป้าหมายของโครงการได้ทั้งด้านเทคนิค ความคุ้มค่า และความยั่งยืน💚