ระบบปรับอากาศในศูนย์การค้า: เย็นฉ่ำแต่ไม่เปลืองไฟ ทำได้ยังไง?

จักรพันธ์ ภวังคะรัตน์

อดีตนายกสมาคมวิศวกรรมปรับอากาศแห่งประเทศไทย (2560‐61)

Head of Property and Asset Management, JLL Thailand

18 มี.ค. 2568

ลองจินตนาการดูว่า คุณกำลังเดินช็อปปิ้งในศูนย์การค้า… อากาศข้างนอก 35°C แดดเปรี้ยง! แต่พอเดินเข้ามาในห้างปุ๊บ—อากาศเย็นสบาย ชุ่มฉ่ำ ไม่ร้อน ไม่หนาวจนเกินไป แล้วเคยสงสัยกันไหมว่า ศูนย์การค้าเขาทำยังไงให้เย็นขนาดนี้ โดยที่ค่าไฟไม่ทะลุเพดาน?

วันนี้เราจะพาคุณไปรู้จักกับ ระบบปรับอากาศในศูนย์การค้า แบบครบถ้วน แต่เล่าให้สนุก ไม่ต้องเป็นวิศวกรก็เข้าใจได้!

1. ภารกิจของระบบปรับอากาศในห้าง: ไม่ใช่แค่ทำให้เย็น

เวลาคนทั่วไปคิดถึงแอร์ในห้าง คงนึกถึงแค่ “ทำให้เย็น” แต่จริงๆ แล้ว ระบบปรับอากาศในศูนย์การค้ามีหน้าที่มากกว่านั้น

✅ รักษาอุณหภูมิให้อยู่ที่ 23-26°C – ให้ลูกค้ารู้สึกสบาย ไม่หนาวจนต้องใส่เสื้อกันหนาวมาช็อป

✅ ควบคุมความชื้น – ป้องกันอากาศอับชื้น ลดโอกาสเกิดเชื้อราและกลิ่นไม่พึงประสงค์

✅ หมุนเวียนอากาศให้สดชื่น – ลดกลิ่นอาหาร กลิ่นเหงื่อ และสารระเหยจากสินค้า

✅ ประหยัดพลังงาน – เพราะศูนย์การค้าใช้ไฟฟ้าเป็นล้านๆ บาทต่อเดือน ถ้าไม่ควบคุมดีๆ ขาดทุนแน่!

2. ระบบปรับอากาศในศูนย์การค้าใช้แบบไหน?

ศูนย์การค้าไม่ได้ใช้แอร์แบบบ้านเรา แต่ใช้ระบบใหญ่ที่เรียกว่า Chilled Water System (ระบบน้ำเย็น) ซึ่งเป็นการใช้ น้ำเย็น ในการส่งความเย็นไปยังพื้นที่ต่างๆ ผ่านท่อและอุปกรณ์ภายในห้าง

🌀 Chilled Water System ทำงานยังไง?

1. Chiller ผลิตน้ำเย็นที่อุณหภูมิประมาณ 6-7°C

2. ส่งน้ำเย็นผ่านท่อน้ำเย็น – น้ำเย็นที่ผลิตจาก Chiller Plant จะถูกส่งไปยังจุดต่างๆ ของศูนย์การค้าผ่านท่อใหญ่ที่ออกแบบมาให้สามารถรักษาความเย็นได้ดี โดยที่น้ำเย็นจะถูกส่งไปยังหน่วยจัดการอากาศต่างๆ เช่น AHU (Air Handling Unit) หรือ FCU (Fan Coil Unit)

3. ผ่าน AHU หรือ FCU – AHU (Air Handling Unit) หรือ FCU (Fan Coil Unit) ทำหน้าที่แลกเปลี่ยนความเย็น โดยที่น้ำเย็นจะไหลผ่านคอยล์ใน AHU/FCU ซึ่งจะดูดซับความร้อนจากอากาศภายในห้างและทำให้ลมเย็นถูกส่งออกมาผ่านท่อลม

4. ส่งความเย็นไปตามท่อลม – อากาศเย็นจาก AHU หรือ FCU จะถูกพัดออกมาผ่านท่อลม ซึ่งจะกระจายอากาศเย็นไปทั่วพื้นที่ต่างๆ เช่น ร้านค้า โซนศูนย์อาหาร และโซนที่มีการใช้งานหนัก

📌 ทำไมต้องใช้ระบบน้ำเย็น?

✅ ประหยัดพลังงานกว่าระบบแอร์ทั่วไป

✅ ทำความเย็นได้ทีละพื้นที่ (โซนร้านค้า, โซนห้องอาหาร ฯลฯ)

✅ ลดเสียงรบกวน เพราะคอมเพรสเซอร์อยู่ไกลจากพื้นที่ขาย

3. ศูนย์การค้าควบคุมอุณหภูมิยังไงให้ไม่เปลืองไฟ?

3.1 Demand-Controlled Ventilation (DCV) – ปรับการเติมลมตามจำนวนคน

ห้างไม่ได้เปิดแอร์แรงสุดและเติมอากาศจากภายนอกสูงสุดตลอดเวลา! ระบบ DCV ใช้เซนเซอร์ตรวจจับ CO₂ และจำนวนคน แล้วปรับปริมาณอากาศที่เติมจากภายนอก (OutdoorAir) ให้เหมาะสม

✅ ถ้าคนน้อย (เช่น ตอนเช้า) → ลดการเติม Outdoor Air = ประหยัดพลังงาน

✅ ถ้าคนเยอะ (ช่วงเย็น-วันหยุด) → เพิ่มการเติม Outdoor Air = อากาศสดชื่น ไม่อึดอัด

3.2 DOAS (Dedicated Outdoor Air System) – แยกระบบอากาศบริสุทธิ์

ศูนย์การค้าใหม่ๆจะใช้ DOAS เพื่อแยกระบบอากาศบริสุทธิ์ออกจากระบบทำความเย็นหลัก

📌 ข้อดีของ DOAS:

✅ ควบคุมความชื้นได้ดี ลดปัญหาอากาศอับ

✅ ลดภาระของระบบหลัก ทำให้ Chiller ใช้พลังงานน้อยลง

✅ ลดปัญหากลิ่นอับในห้าง

4. Smart Chiller Plant: หัวใจของการประหยัดพลังงาน

ศูนย์การค้าสมัยใหม่ใช้ Smart Chiller Plant Management System เพื่อให้ระบบปรับอากาศทำงานได้เต็มประสิทธิภาพ

🧠 ระบบอัจฉริยะทำอะไรบ้าง?

✅ AI วิเคราะห์การใช้พลังงาน – คำนวณว่าต้องใช้ Chiller กี่ตัวให้พอดีกับภาระโหลด

✅ Real-Time Monitoring – ตรวจสอบอุณหภูมิและการใช้พลังงานแบบเรียลไทม์

✅ Predictive Maintenance – ทำนายการเสียของอุปกรณ์ก่อนจะพังจริง

💡 ผลลัพธ์: ลดค่าไฟได้ 10-30% โดยที่ลูกค้ายังเย็นสบายเหมือนเดิม!

5. คนเที่ยวห้างช่วยประหยัดแอร์ได้ยังไง?

✅ ปิดประตูห้างเมื่อเข้า-ออก – ถ้าปล่อยให้แอร์ไหลออกไปข้างนอก ระบบปรับอากาศต้องทำงานหนักขึ้นเพื่อชดเชยอากาศร้อนที่เข้ามา

✅ อย่าเปิดตู้แช่นานๆ – ร้านค้าบางร้านใช้ตู้แช่เครื่องดื่มหรืออาหารแช่แข็ง การเปิดนานๆ ทำให้อากาศเย็นไหลออก และทำให้ระบบปรับอากาศต้องทำงานหนักขึ้น

✅ ใช้บันไดเลื่อนแทนลิฟต์ถ้าเป็นไปได้ – ลิฟต์เป็นแหล่งกำเนิดความร้อน ระบบแอร์ต้องทำงานเพิ่มเพื่อดึงความร้อนออกจากลิฟต์

✅ ไม่ยืนขวางม่านอากาศ (Air Curtain) ตรงประตูห้าง – ม่านอากาศช่วยกันอากาศร้อนจากภายนอก ถ้ามีคนยืนขวาง อากาศร้อนจะไหลเข้าไปในห้างง่ายขึ้น

✅ ไม่เรียกร้องให้เปิดแอร์เย็นเกินไป – อุณหภูมิที่พอดีสำหรับศูนย์การค้าอยู่ที่ประมาณ 23-26°C ซึ่งเพียงพอให้รู้สึกสบาย หากร้านค้าหรือโซนใดตั้งอุณหภูมิต่ำเกินไป ระบบปรับอากาศจะต้องทำงานหนักขึ้น ทำให้เปลืองพลังงานโดยไม่จำเป็น

💡 สรุปง่ายๆ: ถ้าทุกคนช่วยกัน ปิดประตูให้สนิท, ไม่เปิดตู้แช่ทิ้งไว้, ไม่ขวางม่านอากาศ และไม่เรียกร้องให้เปิดแอร์เย็นเกินไป ก็ช่วยลดภาระให้ระบบปรับอากาศได้มากเลย!

ถ้าคุณชอบบทความนี้ กดแชร์ให้เพื่อนๆ หรือคอมเมนต์ถามได้เลย! 🚀

Acknowledgement:

"This article was generated with the assistance of ChatGPT, an AI language model, and subsequently reviewed and edited by the author."