🧯 บันไดหนีไฟในตึกสูง – เส้นทางชีวิตที่ไม่ควรถูกละเลย

Chakrapan Pawangkarat
Oct 13
1 min read

จักรพันธ์ ภวังคะรัตน์

Head of Property Management, JLL Thailand

เลขาธิการ สมาคมบริหารทรัพย์สินแห่งประเทศไทย

13 October 2025

ทุกคนรู้ว่าบันไดหนีไฟคือ “ทางหนีไฟ” แต่มีไม่กี่คนที่รู้ว่า บันไดหนีไฟคือ “ห้องนิรภัยแห่งสุดท้ายของชีวิต”

เมื่อเกิดเหตุเพลิงไหม้ในอาคารสูง ควันไฟจะลอยขึ้นอย่างรวดเร็ว และพื้นที่ที่เคยปลอดภัยจะกลายเป็นกับดักในไม่กี่นาที บันไดหนีไฟจึงถูกออกแบบให้เป็น พื้นที่ปลอดภัยที่ต้องปราศจากเปลวไฟและควันไฟโดยสิ้นเชิง — ถ้าส่วนนี้ล้มเหลว ก็หมายถึงระบบป้องกันชีวิตทั้งระบบล้มเหลวด้วย

🔹 พื้นที่ปลอดภัยที่ออกแบบไว้ตั้งแต่ต้น

ตามมาตรฐานสากล เช่น NFPA 101 Life Safety Code มาตรฐานไทย เช่น มาตรฐานวิศวกรรมสถานแห่งประเทศไทย (วสท.) และข้อกำหนดของกฎหมายไทย บันไดหนีไฟต้องถูกสร้างให้ แยกจากพื้นที่ใช้งานของอาคาร โดยสิ้นเชิง

ผนังต้องเป็น ผนังทนไฟ และห้ามเจาะช่องเปิดใด ๆ นอกจากสำหรับท่อระบบดับเพลิงหรือท่อลมอัดแรงดันเท่านั้น
ทุกพื้นที่ในอาคารต้องสามารถเข้าถึงบันไดหนีไฟได้ภายใน ไม่เกิน 5 นาทีหลังเกิดเหตุเพลิงไหม้
ระยะสัญจรจากจุดใด ๆ ในพื้นที่ถึงบันไดหนีไฟต้อง ไม่เกิน 30-45 เมตร เพื่อให้แน่ใจว่าทุกคนสามารถหนีได้ทันเวลา

🚪 ประตูบันไดหนีไฟ – จุดเล็กที่สำคัญที่สุด

หัวใจของบันไดหนีไฟอยู่ที่ “ประตู” เพราะถ้าประตูไม่ปิดสนิท ควันก็สามารถรั่วไหลเข้าไปได้ทันที

ข้อกำหนดสำคัญของประตูหนีไฟ:

ต้องเป็น ประตูทนไฟ (Fire Door)
ต้องมี ซีลกันควัน (Smoke Seal) รอบวงกบ
ต้องมี Closer ทำให้ประตูปิดเองโดยอัตโนมัติ และต้องอยู่ในสภาพ “ปิดตลอดเวลา”

ในหลายอาคาร ผู้ใช้งานมักนำไม้หรือกล่องมาขัดประตูไว้เพื่อให้เปิดค้าง เป็นสิ่งที่อันตรายอย่างยิ่ง เพราะจะเปิดทางให้ควันไฟเข้าบันไดได้โดยตรง

ถ้าต้องการเปิดไว้จริง ๆ เช่น เพื่อให้สัญจรระหว่างพื้นที่ใช้งานและบันไดสะดวกขึ้น ต้องใช้ แม่เหล็กไฟฟ้าดูดประตูไว้ และเมื่อเกิดเหตุไฟไหม้ ระบบจะตัดไฟจากแม่เหล็กทันที ทำให้ประตูปิดอัตโนมัติ

🌬️ ระบบอัดความดัน (Pressurized Staircase) – เกราะกันควัน

แม้ประตูปกติจะปิดสนิท ควันก็ยังสามารถเล็ดรอดเข้ามาได้จากชั้นที่เกิดไฟไหม้ตอนมีคนเปิดหนีไฟ ดังนั้นจึงต้องมี ระบบอัดความดันบันไดหนีไฟ ซึ่งจะทำงานโดยอัตโนมัติเมื่อได้รับสัญญาณจากระบบแจ้งเหตุเพลิงไหม้

หลักการคือ “อัดลมสะอาดเข้าไปในบันไดหนีไฟ” ให้ความดันสูงกว่าภายนอก เพื่อป้องกันไม่ให้ควันเข้ามา และให้มีลมสวนกันควันตอนมีการเปิดประตูในชั้นที่ไฟไหม้

และต้องมี Smoke Detector ตรวจจับควันบริเวณช่องดูดอากาศของพัดลม หากมีควัน พัดลมต้องหยุดทันที เพื่อไม่ดูดควันอัดเข้ามาภายในบันไดหนีไฟ

💡 แสงสว่างในยามวิกฤต

เมื่อเกิดไฟไหม้ ระบบไฟหลักของอาคารมักดับลงบันไดหนีไฟจึงต้องมี ไฟส่องสว่างฉุกเฉิน (Emergency Lighting) ที่ต่อกับแบตเตอรี่สำรอง เพื่อให้มองเห็นทางได้แม้ในความมืดสนิท

รวมถึง ทางเดินที่นำไปสู่บันไดหนีไฟ (Exit Access) เช่น โถงทางเดินหรือคอร์ริดอร์ ต้องมีผนังทนไฟ และไม่มีช่องเปิดที่ควันจะรั่วเข้ามาได้ง่าย เช่น หน้าต่างโล่ง

🚶 ทางออกสุดท้ายต้อง “ออกจริง”

เส้นทางสุดท้ายของการอพยพคือ Exit Discharge — จุดที่บันไดหนีไฟออกสู่ภายนอกกฎหมายกำหนดชัดว่า

ประตูชั้นล่างสุดต้อง เปิดออกตามทิศทางการหนีภัย
ต้องนำไปสู่ พื้นที่ปลอดภัยหรือถนนสาธารณะ
ห้ามออกไปสู่ห้องปิด เช่น ห้องเก็บของ ห้องประชุม หรือห้องครัว

เพราะเส้นทางนี้ต้องเป็น “จุดสิ้นสุดของการอพยพ” ไม่ใช่ “จุดสิ้นสุดของชีวิต”

🧱 บันไดหนีไฟที่ดี เริ่มจากการใช้งานที่ถูกต้อง

หลายครั้งที่อาคารเกิดปัญหาไม่ใช่เพราะออกแบบผิด แต่เพราะ “ถูกใช้ผิด”เช่น ใช้บันไดหนีไฟเป็นที่เก็บของ เปิดประตูบันไดหนีไฟค้างทิ้งไว้ หรือเปิดหน้าต่างระบายอากาศ สิ่งเหล่านี้อาจทำลายระบบความดันและการป้องกันควันทั้งหมดได้ทันที

💬 ข้อคิดสำหรับผู้บริหารอาคาร

อย่ามองบันไดหนีไฟเป็นเพียงช่องทางสำรอง แต่ให้มองว่าเป็น “ระบบชีวิต” ของอาคาร
จัดให้มีการตรวจสอบและทดสอบระบบอัดความดันและไฟฉุกเฉินอย่างสม่ำเสมอ
อบรมทีมงานและผู้พักอาศัยให้เข้าใจวิธีใช้บันไดหนีไฟอย่างถูกต้อง
ติดป้ายเตือน “ห้ามวางสิ่งของกีดขวาง / ห้ามเปิดประตูค้าง” พร้อมสื่อสารให้ผู้ใช้อาคารเข้าใจเหตุผล
จัดให้มีผู้เชี่ยวชาญภายนอกตรวจสอบระบบปีละอย่างน้อยหนึ่งครั้ง เพื่อให้มั่นใจว่าระบบยังคงพร้อมใช้งานจริง