เมื่อความเชื่อมั่นสูญหาย ท่ามกลางสงครามการค้าโลก: บทเรียนจากประเทศที่เคยสิ้นหวัง สู่กลยุทธ์สำหรับประเทศไทย

จักรพันธ์ ภวังคะรัตน์

5 May 2025

หลังการเลือกตั้งประธานาธิบดีสหรัฐฯ ปี 2024 Donald Trump กลับมาสู่ทำเนียบขาวในสมัยที่สอง โลกกำลังเข้าสู่ ยุคสงครามการค้ารอบใหม่ที่ดุเดือดกว่าเดิม ภายใต้สโลแกน “America First 2.0” ซึ่งไม่ได้เพียงกระทบเศรษฐกิจจีนหรือสหรัฐฯ → แต่ โยกฐานอำนาจและห่วงโซ่อุปทานของโลก (global supply chain) ทั่วทั้งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ รวมถึงประเทศไทย

ประเทศไทยอยู่ตรงกลางของสนามรบใหม่:

• ถูกบีบจาก การ decoupling ของสหรัฐ-จีน

• เศรษฐกิจโลกไม่แน่นอน

• นักลงทุนลังเล

• ความเชื่อมั่นในภายในประเทศถดถอย จากการเมือง เศรษฐกิจ คอร์รัปชัน ความเหลื่อมล้ำ

คำถามคือ:

“เคยมีประเทศไหนที่อยู่ท่ามกลางการเปลี่ยนแปลงโลก-ความสิ้นหวังภายใน แล้วฟื้นความเชื่อมั่นได้?”“ประเทศไทยควรเดินกลยุทธ์ใด ท่ามกลางความปั่นป่วนนี้?”

บทเรียนจากประเทศที่ฟื้นตัวจากความสิ้นหวัง + disruption ระดับโลก

หลายประเทศเคยผ่านสถานการณ์คล้ายกัน:

• เกาหลีใต้: ผ่าน IMF Crisis (1997) ขณะถูกกดดันจากมหาอำนาจเศรษฐกิจ

• ญี่ปุ่น: Lost Decade หลัง Plaza Accord บีบค่าเงิน

• ไต้หวัน: ถูกจีนบีบทางการทูต เศรษฐกิจขึ้นกับ export → ต้องหาทาง pivot

• โคลอมเบีย: ผ่าน internal conflict ท่ามกลางสงครามเย็นและ global narco-politics

ทุกประเทศนี้เจอ “external shock” + “internal crisis” แต่ฟื้นกลับมาได้เพราะ:

3 แกนยุทธศาสตร์ที่สร้างความเชื่อมั่นใหม่

1. Political Reform → ระบบการเมืองที่เชื่อถือได้

ในยุคสงครามการค้า global power shift → นักลงทุนและประชาชนจะไม่มั่นใจถ้า rule of law ไม่มั่นคง

• ไต้หวัน: เปิดเสรีพรรคการเมือง ปฏิรูประบบเลือกตั้ง → สร้าง political legitimacy

• เกาหลีใต้: ลงโทษคดีคอร์รัปชันใหญ่ → สร้าง trust ต่อรัฐ

• ญี่ปุ่น: ปฏิรูประบบราชการ → ลด red tape

บทเรียนสำหรับไทย:

• ทำให้ rule of law = enforceable จริง ไม่ selectivity

• ปรับ governance → ลด “capture” โดย network อำนาจเดิม

2. Economic Reform → เศรษฐกิจที่ resilient ต่อ global disruption

ยุค post-Trump → โลกเป็น multi-polar + decoupling economy → ไทยต้องมี “economic resilience”

• ไต้หวัน: pivot จาก OEM → tech innovation (TSMC, Foxconn)

• ญี่ปุ่น: ลงทุน heavy industry → แล้ว shift สู่ high value manufacturing

• เกาหลีใต้: ลด reliance export → ปั้น domestic consumption + global brand (Samsung, Hyundai)

บทเรียนสำหรับไทย:

• เร่งพัฒนา value chain ในประเทศ → ลด dependency on China/US

• ส่งเสริม SME/Startup → innovation-driven economy

• “เชื่อมโลก” → ใช้ไทยเป็น bridge ใน supply chain ใหม่ (ASEAN hub)

3. Narrative & Trust-building → สร้างเรื่องเล่าแห่งความหวัง

ท่ามกลาง chaos → คนต้องการ “เรื่องเล่าที่ทำให้เขารู้สึกว่าเขามีบทบาท มีอนาคต”

• ไต้หวัน: สร้าง image “Made in Taiwan = Innovation”

• เกาหลีใต้: Gold Collection Movement → ประชาชนบริจาคทองช่วยชำระหนี้ IMF

• โคลอมเบีย: Brand Colombia → เปลี่ยน narrative จาก violence → culture, tourism

บทเรียนสำหรับไทย:

• สร้าง narrative ใหม่: “ประเทศไทย = resilience economy, opportunity for all”

• แคมเปญที่ชวนคนตัวเล็กเข้ามามีส่วนร่วมเศรษฐกิจ ไม่ใช่แค่ sector ใหญ่

ข้อเสนอเชิงกลยุทธ์สำหรับประเทศไทย (ในยุค post-Trump, trade war 2.0)

ระยะสั้น (1-2 ปี):

✅ สร้าง narrative ความหวังใหม่ → “Thailand: ASEAN Resilience Hub”

✅ ดึง supply chain หนี decoupling → policy ดึง FDI ที่ต้องการ diversify from China

✅ ลงโทษคดีคอร์รัปชันเชิง demonstrative → restore trust ต่อ governance

ระยะกลาง (2-5 ปี):

✅ ปฏิรูประบบ procurement + bidding → open platform, anti-capture

✅ หนุน SME/startup → ecosystem แบบ tech park, innovation zone

✅ ปฏิรูประบบศาล-องค์กรตรวจสอบ → rule of law เชื่อถือได้ในสายตา investor

ระยะยาว (5-10 ปี):

✅ Pivot เศรษฐกิจ → innovation-driven, green economy, value-based supply chain

✅ สร้าง “Thailand Brand” → คุณค่าใหม่ของประเทศที่เกิน soft power เดิม

ข้อควรระวัง:

หาก narrative กับ action ไม่สอดคล้อง → “disillusion” จะเกิดเร็วกว่า “hope”

หากปฏิรูปแค่ผิวเผิน → นักลงทุน global จะ “bet” กับคู่แข่งใน region แทนไทย

สรุป:

ในโลกหลังสงครามการค้ารอบใหม่ → ประเทศที่จะรอด ไม่ใช่ประเทศที่ “เลือกข้างถูก” แต่คือประเทศที่ “สร้าง economic & political resilience จากภายใน”

และที่สำคัญที่สุด:

“ความเชื่อมั่นไม่ได้เกิดจาก PR → แต่เกิดจาก action ที่คนเห็นแล้วรู้สึก ‘นี่คือประเทศของฉัน’”

ประเทศไทยพร้อมหรือยัง ที่จะก้าวข้าม narrative เก่า และสร้างความหวังใหม่ที่ทุกคนรู้สึกมีที่ยืน?